Hiërarchieloos werken, een utopie?!

Onlangs kwam ik weer een ‘fraai’ staaltje van hiërarchisch gedrag tegen bij een klant. Het betrof een ervaren medewerker die voor een bedrijfsbezoek (die ik voor hun had georganiseerd) nog even moest checken bij zijn leidinggevende of het wel ok was dat hij ging. Even afstemmen werd dit bij hun genoemd. Uiteraard ben ik voor afstemmen. Maar ik vroeg me af waarom stem je dit af met je leidinggevende? Wat als hij of zij het er niet mee eens is, ga je dan maar niet? Waarom stem je het niet af met je directe collega’s en is dat dan niet voldoende?

In mijn beleving kan een professional heel goed zelf inschatten of een activiteit past in zijn agenda en of die meerwaarde heeft voor zijn werk. Is het misschien omdat de leidinggevende nieuw is en je nog niet goed kan inschatten wat je aan hem/haar hebt en daarom op ‘safe’ speelt? Is de relatie wat lauw? Of is de leidinggevende een ‘rood’ (machts)type?

Ik verwonder me elke weer over dit hiërarchische en in mijn ogen onnatuurlijk gedrag. En wat er nu écht zit onder zo’n vraag. Herkenbaar?

Hiërarchie versus structuur

Hiërarchie betekent letterlijk (volgens Wikipedia): ‘een manier om personen te ordenen volgens asymmetrische relaties daartussen, waarbij meerderen (de leiding) met minderen (de medewerkers) worden verbonden’. In feite is hiërarchie (zoals we die kennen) een structuur die organisaties ondersteunt bij de bedrijfsvoering.  Er is de afgelopen jaren veel geschreven over andere vormen van organiseren en de rol van hiërarchie en de leiding. De rode draad was en is om professionals (lees: de medewerkers) meer vrijheid en autonomie te geven – ik noem het voor het gemak platter organiseren –  en dus minder of zo min mogelijk hiërarchie. Enerzijds om zo sneller in te kunnen spelen op de (steeds snellere) veranderingen in de omgeving en anderzijds om ‘meer’ uit de mensen te halen. Het gevolg hiervan is dat het klassieke leidinggeven (lees de hiërarchie) niet meer van waarde is. Veel mensen zijn het erover eens dat deze beweging onomkeerbaar is. Er zijn veel voorbeelden van organisaties die daar succesvol mee bezig zijn. Maar er zijn nog veel meer organisaties die hiermee worstelen. Of het wel willen of zeggen het te doen, maar het tegenovergestelde laten zien.

De worsteling naar platter organiseren

De worsteling om invulling te geven aan ‘platter te werken’ zit enerzijds bij het management. Dat is logisch. Hun taak en rol verandert drastisch bij platter organiseren. Of platter gezegd kunnen zomaar volledig verdwijnen. Anderzijds is het voor de medewerkers ook een worsteling. Velen hebben niet de behoefte om platter te werken. Vaak hebben ze hier niet voor gekozen. Het invoeren van platter werken (denk aan zelfsturende teams) is bovendien vaak een top-down besluit. Als je jaren gewend bent om voor een ‘baas’ te werken, dan vraagt het nogal wat van jezelf om helemaal zelfstandig te bepalen wat en hoe je je werk wilt gaan doen. Er wordt van je gevraagd om je mening te geven. Hete aardappels kunnen niet meer worden doorgeschoven naar de ‘baas’…

Een lange weg voor hiërarchieloos werken?

Is hiërarchieloos werken een utopie of niet? Zoals ik boven heb beschreven is het voor veel organisaties nog een lange weg. Maar onmogelijk is het zeker niet. Bij Pentascope werken we (met ca 25 mensen) sinds 2013 hiërarchieloos. Niet als doel maar als ‘way of working’. We hebben geen managers of leidinggevenden. Deze ‘oude’ structuur hebben we vervangen door een platte structuur waarin we wel taken en rollen hebben benoemd en verdeeld.

Is dat altijd feest? Zeker niet. Het vraagt tijd en geduld. Het nemen van besluiten gaat niet altijd even snel bijvoorbeeld. Maar aan de andere kant zijn alle besluiten transparant en omdat iedereen in principe ‘directeur’ is, kan iedereen een voorstel voor besluitvorming indienen. Hiërarchieloos werken vraagt ook om alle informatie, inclusief alle financiële informatie, toegankelijk te maken voor iedereen. En het vraagt om regelmatig met elkaar gezamenlijk het goede gesprek te voeren over hoe het gaat. Zie hiervoor het blog van mijn collega Theo Dijt over het bijdrage spel.

Uiteindelijk denk ik dat de ontwikkeling van de mensheid en van organisaties steeds meer toegaat naar vormen waarbij er gewerkt wordt met minder of geen hiërarchie. Maar omdat we ook niet zonder regels en afspraken kunnen zal er wel wat voor in de plaats moeten komen. Helemaal structuurloos is denk ik wel een utopie.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]